ERKEKLER İÇİN GEBELİK ÖNCESİ YAPILMASI GEREKENLER

Bizim İzmir portalının değerli okurları

Günümüzde sağlıklı bir gebelik, güvenli bir doğum, sağlıklı bir bebek sahibi olmak için hazırlıkların hamilelikten önce başlanması gerektiğini hepimiz biliyoruz. Bu yazımda erkeklerin de kadınlar kadar gebelik öncesi sorumlulukları olduğunu ve uygulanması gerekenleri anlatmaya çalışacağım. 

Gebelik öncesi dönem(prekonsepsiyon)üreme çağında özen gösterilmesi gereken dönemlerden biridir. Kadın ve erkek birlikte psikolojik, ekonomik ve sosyal durumlarını değerlendirerek ; ne zaman çocuk istediklerini ,ne kadar çocuk istediklerini,çocuklar arası yaş farkını düşünerek üremeyle ilgili beklentilerini belirleyebilirler. Çiftlerin hedeflerini belirlemesine ‘’Üreme Sağlığı Planı’’ diyoruz. Böylece çiftler etkin bir gebelikten korunma yöntemi seçerek çocuk istedikleri döneme kadar yaşamlarındaki diğer beklentileri karşılayabilirler. İstenmeyen dönemde gebelikle karşılaşma ve olası bir kürtaj riski çok daha az olacaktır. Planlı gebelik ve doğumlarda anne ve bebeğin çok daha sağlıklı olacağını hepimiz biliyoruz. 

Erkeklerin cinsel yolla bulaşan hastalıklar konusunda bilinçlendirilmesi önemlidir. Cinsel yolla bulaşan hastalıkların yarısından fazlası hiç bulgu vermemektedir ve erkekler genellikle taşıyıcı olarak yaşamlarını devam ettirirler. Bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklar kadında kısırlık, düşük, erken doğum ve doğacak bebekte de enfeksiyon risklerini taşırlar.

HPV nin günümüzde hızla yayılan ve cinsel yolla bulaşan virus olduğunu biliyoruz.130 dan fazla türü olan HPV nin 6-11 nolu türleri kanser olmayan genital siğillerin oluşmasından sorumludur.Doğum zamanı  gebe kadında gözlenen genital siğiller ,bebeğe vajinal kanaldan geçerken virus bulaşma riski nedeniyle  vajinal yolla normal doğum şansını engelleyecektir.

HPV nin sekiz civarında türü (16,31,45 gibi)rahim ağzı kanseri öncü lezyonlarının oluşmasından sorumludur. Rahim ağzında bu anormal bulgular ilerlediğinde (CIN2,CIN3)gebelik öncesi veya gebelik ilk üç ayında rahim ağzındaki kuşkulu bölgeyi koni şeklinde çıkarmak gerekebilir(konizasyon).Bu cerrahi girişim sonrası düşük ve erken doğum şansının artabileceğini, hatta oluşabilecek enfeksiyonun kadında kanalları tıkaması ve kısırlık riskini arttırabileceğini düşünmeliyiz. Erken doğumu engellemek amacıyla gebeliğin ilk üç ayı biter bitmez rahim ağzına serkilaj denilen dikiş uygulamak gerekebilir.

HPV nin oluşturduğu daha ilerlemiş lezyonlar ve rahim ağzı kanseri geliştiğinde kadının yaşamının risk altında olduğunu, rahimin alınabileceğini,radyoterapi ve kemoterapi gibi ileri evre kanser tedavilerinin gerekebileceğini sanırım hepimiz biliyoruz.HPV türlerinin sadece rahim ağzı kanseri değil kadın ve erkekte kalın barsak kanseri,boğaz kanseri ,ve dış genital organ kanserlerine (kadında vulva,erkekte penis) neden olduğunu bir kez daha hatırlatalım.Burada HPV nin tam cinsel beraberlik olmadan deri sürtünmesiyle de bulaşabileceğini vurgulayalım.Kondomun sadece  %70-80 oranla HPV den koruyabileceğini belirtelim.Ergenlik çağında sadece kız çocuklarına değil,erkek çocuklara da HPV aşılarının  vurulmasının önemini belirtelim.Rahim ağzı kanserinin %70 ine ve kadın ve erkekte görülebilen bir çok diğer kansere neden olan HPV 16 ve HPV 18 e karşı geliştirilen aşıların ülkemizde de bulunduğunu belirtelim.

Gonore (bel soğukluğu) ülkemizde yaygın görülen cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır. Kadında rahim ağzından gelen iltihaplı akıntı dışında bulgu vermeyebilir. Akıntının incelenmesi ve kültür yaparak bakteriyi üretmek her zaman kolaylıkla mümkün olmamaktadır. Erkekte penisten gelen ağrılı akıntıdan sorumludur. Kondom kullanmak gonoreden korur. Gonore tedavisine özen gösterilmediğinde ve gereken ilaç  dozunun tamamı alınmadığında kronikleşebilir(müzminleşebilir). Gebe kadında veya normal doğum sırasında kanaldan geçerken bebeğe de bulaşabilir. Bebeklerde gonorenin oluşturabileceği konjuktivitten önlemek amacıyla ülkemizde bebekler doğduktan hemen sonra rutin olarak gözlerine gümüş nitrat damlatılmaktadır.

 

Gonore bakterisiyle %80 birlikte görülen klamidya etkeni de ayrı bir sorundur. Kadında rahim ağzından kanallara ilerleyerek kanallarda enfeksiyon oluşturarak kanalların tıkanma ve kısırlık riskini arttıracaktır. Kadında veya erkekte gonore tanısı konduğunda klamidya da göz önünde bulundurularak birlikte  ilaçlı tedavisine hemen başlanmalıdır.

Dünyada 350 milyon kişinin taşıdığı Hepatit B virusu, kan dışında cinsel yolla da kolaylıkla bulaşabilmektedir. Hepatit B virusu bulaşınca, kişi direnç geliştirebilir, taşıyıcı olabilir veya durum kronikleşerek siroza kadar giden kronik karaciğer hastalıklarına yol açabilir.Erkekte hepatit saptandığında partneri mutlaka aşılanmalı ve aşının koruyucu etkisi kan testleriyle belirlenene kadar , tercihan kondomla korunmalı  ve enfeksiyonun bulaşmasını engellemek için olağanüstü özenli davranılmalıdır.Gebelikte ve doğum sırasında (normal vajinal yolla veya sezaryende)bebeğe hepatit virusu bulaşabileceği düşünülmeli ve bebeğe doğum sonrası hemen rutin  uygulanan hepatit aşısı dışında ek bir ekonomik yük gerektirebilecek hepatit serumu da uygulanmalıdır.

Frengi(sifiliz)ülkemizde kökü kazınamamış bir cinsel yolla bulaşan hastalıktır. Erken evrelerinde penisilinle rahatlıkla tedavi edilmektedir. Geç kalındığında veya ileri evrelerinde kadın veya erkeğin yaşamını tehdit edecektir. Ülkemizde evlilik öncesi veya gebelik başlangıcında rutin uygulanan VDRL denilen sadece sifilize özgün olmayan kan testi kuşkulu çıktığında TPA denilen sifilize özgü kan testi uygulanmaktadır. Gebelikte sifiliz birçok komplikasyonlara yol açabilecek, doğacak bebekte ciddi sakatlıklara yol açabilecektir.

HIV testi de ülkemizde evlilik öncesi rutin uygulamalar arasındadır. HIV taşıyıcısı kişi ile cinsel beraberlikten en erken üç ay sonra kanda HIV saptanabileceği de daha önce kan testinde bulunamayacağı göz önünde bulundurulmalıdır.

Sigara içmeyen, ancak eşleri yanlarında sigara içen kadınlarda ,  eşleri ve kendileri sigara içmeyen kadınlara göre düşük kilolu bebek doğurma riskinin %20 daha fazla olduğu belirtilmiştir.

Planlanan gebelikten üç ay önce kadın ve eşinin birlikte sigarayı bırakmak için karar alarak birbirlerini destekleyerek ve motive ederek mücadele etmeleri , gebe kalma şansını arttıracak, gebeliğin ve doğumun daha sağlıklı geçmesini, sonuçta daha sağlıklı bir bebek ve aile olma olasılığını arttıracaktır.

Aşırı alkol tüketimi ve uyuşturucu kullanmanın da erkeklerde kısırlık riskini arttırdığını zaten hepimiz bilmekteyiz.

Evde ve iş yerlerinde karşılaşılan bazı toksik ve zararlı maddeler kadın ve erkek üreme organlarına zarar verebilirler. Bu toksik maddeler; bazı sentetik kimyasallar, gübreler, kurşun gibi ağır metaller, böcek spreyleri, kedi ve kemirgen hayvan dışkıları olabilir.Bu toksik maddelerin küçük dozları bile gebelikte, bebeklikte,çocukluk ve ergenlik döneminde belirli hastalıklara yol açabilirler.

İnfertilitenin nedenlerinin üçte birinin kadınla ilgili, üçte birinin erkekle ilgili, kalan üçte birinin kadın ve erkeğin birlikte sorumlu olduğunu belirtmeliyiz. Bazı erkeklerin  doğuştan spermleri (erkek tohum hücreleri)engelleyecek problemleri olabilir .Herhangi bir travma ve enfeksiyon sonucu sperm kalitesi bozulabilir.Erkeğin sperm sayısı ve sağlığını etkileyebilecek bazı faktörler; tip1 diabet,aşırı alkol tüketimi,kokain,mariyuana gibi uyuşturucu maddeler,anabolik steroidler( kas güçlendirici hormonlar),sigara kullanımı,yaş,obesite(şişmanlık),böcek spreyleri gibi zararlı maddeler,kurşun gibi ağır metaller,kabakulak,ciddi böbrek hastalıkları ve hormon problemleri,bazı ilaçlar ve bitkisel ürünler,kanser tedavisi amacıyla radyoterapi ve kemoterapidir.

Erkeklerde aşırı kilonun da direk olarak kısırlık riskiyle bağlantılı olduğu belirtilmiştir. Sağlıklı kiloyu yakalamak uzun süreli bir diyet ve egzersiz programı ve yaşam şeklinin değişmesini gerektirir.

Çocuğunuzun sağlıklı olmasını istiyorsanız, ebeveynlerinizde akrabalarınızda bulunabilecek doğuştan ve kalıtımla geçen hastalıklarla ilgili bilgi sahibi olmanız ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşmanız gerekmektedir. Erkeğin kız kardeşinde doğuştan kalp hastalığı veya kuzeninde orak hücreli anemi(bir çeşit kansızlık),ailede mongol  gibi kromozom hastalığı olan bir bebek oluşu, gebeliği izleyen doktor için önemli olabilir.

Aile öykünüzdeki bilgilere dayanarak, doktorunuz sizi genetik danışmanlığa yönlendirebilir. Genetik danışmanlık için diğer nedenler; tekrarlayan düşükler, bebek ölümleri, gebe kalmada zorluk veya önceki gebeliklerde ortaya çıkan genetik durumlar ve bebeklerde doğumsal problemlerdir.

Bebeklikten yaşlılığa şiddet kadın ve erkekte her dönemde karşımıza çıkan ve fiziksel ve duygusal hasar veren bir sorundur. Şiddet ilişkileri ve aileleri tahrip eder. Gebelik öncesi ve gebelik döneminde şiddet konusu, anne ve bebek açısından daha da önemsenmelidir.

Akıl sağlığı yaşamla baş etmek için nasıl düşündüğümüzün, nasıl hissettiğimizin ve nasıl  davrandığımızın göstergesidir. Herkesin bazen endişeli, üzgün, stresli dönemleri olacaktır. Günlük yaşantıyı olumsuz etkilediği zaman psikolojik destek gerekecektir. Çiftlerin yaşamlarına yeni bir varlık katmak için gebelik planladıkları dönemde akıl ve ruh sağlıklarını korumaları gebelik oluşması ,gebelik süreci ve doğum için önemlidir.

10.Eşini desteklemek

Örneğin; kadın gebe kalmadan önce önerilen kiloya ulaşmak için diyet yapmaya çalışıyorsa erkekte eşlik edebilir. Gebelik öncesi kullanılması gereken ilaçları hatırlatarak ve uygulanması gereken diş tedavisi gibi işlemlerde kadının yanında olarak destek olabilir.

Çocuğu kadın ve erkek birlikte yapar ve gebelik planlandığından itibaren erkeğin de kadın gibi konuyla ilgili sorumlulukları yerine getirmesi, sağlıklı, gebelik, sağlıklı doğum, sağlıklı anne, sağlıklı bebek ve sağlıklı aile için vazgeçilmezdir.

Erkeklerin de gebelik öncesi süreçte bilinçli davranmaları dileğiyle