KADINLARA GEBELİK ÖNCESİ ÖNERİLER

Bizim İzmir portalının değerli okurları

Geçen haftaki yazımızda erkekleri n eşleri gebe kalmadan yapması gerekenlerden bahsetmiştik. Bu hafta da çocuk isteyen kadınların hamile kalmadan uygulaması gerekenleri anlatacağız.

Gebe kalmadan 3 ay veya daha önceden kadınların uygulaması gereken kurallar vardır.

Üreme yaşamı planı, kadınların ne zaman ve ne kadar çocuk sahibi olma ile ilgili beklentilerini gerçekleştirmeye çalıştıkları plandır. Bu planı çiftlerin sosyal ve ekonomik durumları, kişilik yapı ve değerleri belirler. Üreme sağlığı konusunda bilinçli olanlar, erken veya ileri yaşlarda sık aralıklarla veya çok sayıda gebeliğin kadının sağlığına, yaşam kalitesi ve statüsüne olumsuz etkisi olduğunu bilirler. 18 yaş altı ve 35 yaş üstü gebe kalan kadınlarda, gebeliğin ikinci yarısında gelişen , yüksek tansiyon ve ödemle seyreden, anne ve bebeğin yaşamını riske sokan  gebelik zehirlenmesinin (albumin hastalığı-preeklampsi) daha sık görüldüğünü burada vurgulamakta yarar vardır.

 

Sık aralıklarla hamile kalan kadınlarda kansızlık(anemi) ve idrar yolu enfeksiyonlarının da daha fazla görüldüğü yadsınamaz bir gerçektir. Gebelik sürecinde yeterli demir desteği almayanlarda oluşacak anemi en az iki ay süren tedavi gerektirebilir. Anemisi olan hamile kadınlarda erken doğumlar ve doğum eylemi sürecinde oluşabilecek aşırı kanamaya bağlı yaşamı tehdit eden riskler daha fazla olacaktır. Kansızlık durumunda idrar yolu enfeksiyonları da daha sık karşımıza çıkabilecek ve bu enfeksiyonlar gebelik sürecinde böbreklere kadar yükselebilecek, kanda enfeksiyon(sepsis) gelişebilecek veya idrar yolu enfeksiyonu kronikleşerek diyalize kadar giderek , kadın yaşamını  riske sokabilecek tedavisi zor , böbrek enfeksiyonları  oluşabilecektir.Sık aralıklarla gebe kalmayı engellemek amacıyla doğum sonrası ve emzirme döneminde gebelikten korunma yöntemleri konusunda ne derece bilinçli olmamız gerektiğini burada vurgulamalıyız.

 

Myomlar, kadınların dörtte birinde görülen,40 yaş üzeri kadınların da yarısında karşımıza çıkan rahmin iyi huylu urlarıdır. Gebelik sürecinde büyüyebilir veya küçülebilirler. Gebelikte yerleşim yerine bağlı olarak çocuğun rahim içinde pozisyonunu ve doğum şeklini etkileyebilirler. Doğum sonrası rahim kasılmasını olumsuz etkileyerek kanamaları arttırabilirler. İleri yaşta gebe kalan kadınlarda myomla ilgili gebelik ve doğum komplikasyonuyla karşılaşma riski daha fazla olacaktır.

 

Kadının yaşı ilerledikçe kromozom hasarlı yumurta çıkarma riski de artacaktır. 35 yaşın üzerinde kadınlarda  ,bu yumurtalar, erkek tohum hücresi(sperm)i le birleşip gebelik oluştuğunda mongol (down sendromu) gibi zeka ve diğer özürleri olan kromozom hastalıklı bebek doğurma riski daha fazla olmaya başlayacaktır. Günümüzde ülkemizde birçok klinikte 37 yaş üzerinde gebe kalan kadınlarda, ikili test gibi kan testleri, diğer ultrasonografi ile tarama testleri yapılsa bile, bebekte oluşabilecek kromozom hastalığı riski yüzde yüz ekarte edilemeyeceği için gebeliğin 16 ile 20.haftası arasında amniyosentez(bebeğin içinde yüzdüğü sıvıdan ultrasonografi eşliğinde iğneye sıvı alınıp genetik incelemeye gönderilmesi) önerilmektedir. Amniyosentez de gebeliğin düşükle sonuçlanma riski iki yüzde bir ile beş yüzde bir arası verilmektedir.(Ancak mongol gibi kromozom hastalıklı bebek doğurma oranlarının ileri yaş ta olan kadınlarda amniyosentezin riskinden daha fazla olduğunu da belirtmeliyiz.)

Günümüzde her kadının her yıl jinekolojik muayene için başvurmasının gerekli olduğunu sanırım hepimiz biliyoruz. Smear testi , gerektiğinde kolposkopi ve HPV testi  ile rahim ağzı kanseri öncü lezyonlarının değerlendirilmesi, pelvik muayene,tercihan ultrasonografi ile rahim ve yumurtalıkların değerlendirilmesi ,rahimde oluşabilecek myomların ,yumurtalıkta ortaya çıkabilecek kistlerin belirlenmesi önemlidir.

Gebelik öncesi değerlendirmede diğer tıbbi sorunlar da belirlenmeli ve tedavi edilmelidir. Demir eksikliği varsa en az iki ay süren anemi tedavisine hemen başlanmalıdır. Troid hastalığı(guatr gibi) kuşkusu varsa, gereken kan testleri uygulanmalı ve gerektiğinde sintigrafi, ultrasonografi gibi görüntüleme yöntemlerinden yararlanılmalıdır.

 

İdrar yolu enfeksiyonları gebeliklerle artmakta ve gebelik sürecinde ilerlemektedir. Enfeksiyon kuşkusu varsa gebelik öncesi idrar tahlili ve gerektiğinde kültür, antibiyogram(enfeksiyon ajanını dışarıda besi ortamında üretmek ve hangi antibiyotiğin tedavide etkili olacağını belirlemek) yapılmalıdır.İdrar tahlili verirken aç veya tok olmak önemli değildir.Ancak vajinadan gelebilecek bakteri bulaşmasını engellemek amacıyla ,ilk idrar dışarı boşaltılmalı ve sonra gelen orta idrar verilmelidir.

 

Diabet (şeker hastalığı)varlığında diyet, ilaçlı tedavi veya insülinle kan şekeri düzenlenmelidir. Kan şekerinin yüksek olduğu dönemde hamile kalan kadınlarda düşük riski ve anomalili(sakat bebek) doğurma riski artmaktadır.

Epilepsi(havale)olan kadınlar nöroloji uzmanına danışmanlı tedavileri düzenlenmeli ve uygun görülen dönemde gebelik planlanmalıdır.

Fenilketonüri (PKU)kanda fenilalanin maddesi artışı ile kendini gösteren kalıtsal bir hastalıktır. Fenilalanin tüm proteinlerde ve bazı suni tatlandırıcılarda  diyetle alınan proteinlerin yapı taşı olan bir aminoasittir.PKU tedavi edilmezse,fenilalanin vücut düzeyleri yükselecek zeka gelişimini olumsuz etkileyecek ve ciddi sağlık sorunlarına yol açacaktır.Bulgular hafiften şiddetliye kadar farklılık gösterir.PKU su olan  ve uygun diyetle fenilalanin düzeyleri ayarlanmamış bir anne adayının bebeğinde ,gebelik sürecinde anneden gelen yüksek fenilalaninle karşılaşacağı için ciddi zeka sorunları olabilecektir.Bebekte karşılaşılabilecek diğer sorunlar kalp defektleri,mikrosefali denilen aşırı küçük baş ve davranış problemleri olacaktır.

Ayrıca yüksek tansiyon, artrit ve eklem hastalıkları, yeme bozukluları ve kronik hastalıklar gebelik öncesi kontrol altına alınmalıdır.

3.Her gün 400 mikrogram folik asit kullanın;Folik asit bir B vitaminidir.Her kadın için sağlıklı yeni hücre üretimi  için gereklidir (özellikle saç,cilt ve tırnaklar).Gebelikte folik asit eksikliği doğacak bebeğin beyin ve omurilik gelişimini olumsuz etkileyebilecektir. Bin bebekte bir görülebilen ve kalıtımla geçebilen spina bifida (felçlere yol açabilen omurga kanalı açıklığı) gebe kalmadan üç ay önce folik asit kullanmaya başlayan ve gebeliğin ilk üç ayında folik asit kullanan gebelerin bebeklerinde%70 daha az oranda görülecektir. Anensefali(bebeğin beyninin gelişememesi)folik asit eksikliğinde daha fazla görülmektedir.

5.Toksik (zehirli)olabilecek maddelerden uzak durulması; Evde ve işyerinde  sentetik kimyasallar, kurşun,civa gibi ağır metaller,gübreler,böcek spreyleri,kedi ve kemirgen dışkıları kadın ve erkek üreme organlarını olumsuz etkileyeceği için uzak durulmalıdır.

6.Sağlıklı vücut ağırlığına ulaşmak ve korumak; Aşırı kilolu,obes veya çok zayıf kadınlarda gebe kalmak zorlaşabilecek, gebelik sürecinde gebelik zehirlenmesi,yüksek tansiyon gibi hastalıklar artabilecek,bebek gelişimi olumsuz etkilenebilecek,erken doğum,kanama gibi riskler artacaktır.Obes kadınlarda ;kalp hastalığı,tip 2 diyabet,rahim içi ,meme ve kalın bağırsak kanserleri riskinin daha fazla olduğunu biliyoruz.Uzun süreli diyet uygulamalarının,yaşam şekli değişikliğinin ve egzersizin önemini bir kez daha hatırlatalım.

7.Aile öyküsü bilinmeli; Çocuk isteyen kadın ve eşinin ailesinde, yakın ve uzak akrabalarında kalıtımla geçen hastalıkları bilmek önemlidir. Doğuştan kalp,böbrek hastalıkları,yarık damak dudak, mongol gibi hastalıkların akrabaların çocuklarında olması durumunda, gebelik öncesi ve sürecinde değerlendirme ve izlem için yapılacak görüntüleme tetkikleri özellik taşıyacaktır.

9.Akıl ve ruh sağlığını korumak önemlidir; Akıl sağlığı, yaşamla baş etmek için nasıl düşündüğümüzün, nasıl hissettiğimizin ve nasıl davrandığımızın göstergesidir. Herkesin bazen endişeli, üzgün, stresli dönemleri olacaktır. Bunlar günlük yaşantıyı olumsuz etkilediği zaman psikolojik destek gerekecektir. Çiftlerin yaşamlarına yeni bir varlık katmak için gebelik planladıkları dönemde akıl ve ruh sağlıklarını korumaları gebelik oluşması, gebelik süreci ve doğum için önemlidir.

0.Hazır olunca gebeliği planlayın; Her kadın için çocuk yapmak için hazır olma süreci farklı olabilir. Kimisi birkaç ayda karar verebilir, kimisi çok daha uzun süre düşünebilir. Yukarıda bahsettiğimiz koşullar sağlandığında hiç bir zaman sağlıklı gebelik ve bebek için çok erken değildir. Ayrıca hemen çocuk istenmiyorsa etkin gebelikten korunma yöntemlerinden birini seçmekte ve kullanmakta yarar vardır.

Sağlıklı ve planlı gebelikler dileğiyle...